Thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp đóng vai trò quan trọng trong việc huy động và luân chuyển vốn, giúp nền kinh tế phát triển bền vững. Mặc dù có mối quan hệ tác động qua lại, nhưng hai thị trường này có bản chất và chức năng khác nhau. Vậy thị trường thứ cấp và thị trường sơ cấp là gì? Chúng có đặc điểm, vai trò như thế nào và khác nhau ra sao? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
1. Phân biệt thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp chi tiết
Trong lĩnh vực tài chính, thị trường vốn đóng vai trò quan trọng trong việc huy động và luân chuyển dòng tiền giữa các nhà đầu tư và doanh nghiệp. Hai khái niệm quan trọng trong thị trường vốn là thị trường sơ cấp và thứ cấp. Việc phân biệt rõ hai loại thị trường này giúp nhà đầu tư hiểu cách thức giao dịch chứng khoán, nắm bắt cơ hội đầu tư và tối ưu hóa lợi nhuận.
| Tiêu chí đánh giá | Thị trường sơ cấp | Thị trường thứ cấp |
| Khái niệm | Là thị trường nơi chứng khoán hoặc tài sản được phát hành lần đầu tiên | Là thị trường nơi các chứng khoán đã phát hành được mua bán lại |
| Đối tượng giao dịch | Tổ chức phát hành và nhà đầu tư | Nhà đầu tư với nhà đầu tư |
| Chức năng | Huy động vốn cho tổ chức phát hành | Chuyển đổi quyền sở hữu chứng khoán |
| Số lần giao dịch | Chỉ một lần cho mỗi chứng khoán | Giao dịch liên tục và có tính cạnh tranh cao |
| Giá | Giá do tổ chức phát hành quyết định | Giá do cung cầu quyết định |
| Ví dụ | IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng)
Phát hành trái phiếu chính phủ |
Giao dịch cổ phiếu trên sàn chứng khoán hoặc thị trường OTC |
| Ưu điểm | Mua tài sản với giá gốc, có cơ hội sinh lời cao | Dễ dàng mua bán, thanh khoản cao |
| Hạn chế | Ít rủi ro hơn, nhưng tiếp cận khó | Biến động giá cao, rủi ro lớn |
1.1. Khái niệm
Dưới đây là bảng phân biệt khái niệm thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp:
| Thị trường sơ cấp | Thị trường thứ cấp |
| Thị trường chứng khoán sơ cấp (thị trường phát hành/ thị trường cấp một) là thị trường mua bán các chứng khoán mới phát hành bởi các doanh nghiệp hoặc chính phủ.
Mục đích chính của thị trường này là huy động nguồn vốn đầu tư trực tiếp cho các doanh nghiệp hoặc các dự án của chính phủ. |
Thị trường chứng khoán thứ cấp là nơi giao dịch các chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp – đảm bảo tính thanh khoản cho các chứng khoán đã phát hành.
Đây là nơi nhà đầu tư mua đi bán lại chứng khoán để sinh lợi hoặc chuyển đổi quyền sở hữu tài sản đầu tư. |
1.2. Đặc điểm
Dưới đây là bảng phân biệt đặc điểm thị trường thứ cấp và thị trường sơ cấp:
| Thị trường sơ cấp | Thị trường thứ cấp |
| Hoạt động không liên tục: Thị trường sơ cấp chỉ hoạt động khi các doanh nghiệp hoặc chính phủ có nhu cầu huy động vốn.
Giá cố định: Giá chứng khoán trên thị trường sơ cấp là cố định và được quyết định bởi nhà phát hành. Cách thức mua bán: Nhà đầu tư mua trực tiếp từ tổ chức phát hành. |
Hoạt động liên tục: Thị trường thứ cấp hoạt động thông qua các phiên giao dịch liên tục.
Giá không cố định: Giá chứng khoán trên thị trường thứ cấp phụ thuộc vào cung và cầu, không cố định như trên thị trường sơ cấp. Cách thức mua bán: Nhà đầu tư tự do mua bán chứng khoán để kiếm lời từ chênh lệch giá hoặc cổ tức, trái tức. |
Xét về khối lượng và nhịp độ giao dịch của hai thị trường thì thị trường thứ cấp có nhịp độ sôi động và khối lượng lớn hơn rất nhiều so với thị trường sơ cấp.
1.3. Vai trò/ chức năng
Dưới đây là bảng phân biệt vai trò của thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp:
| Thị trường sơ cấp | Thị trường thứ cấp |
| Cung cấp hàng hóa cho thị trường chứng khoán: Thị trường sơ cấp tạo ra nguồn cung chứng khoán cho thị trường thứ cấp, giúp các nhà đầu tư có nhiều lựa chọn.
Huy động vốn hiệu quả: Thị trường sơ cấp không chỉ huy động được nguồn vốn nhàn rỗi từ nhà đầu tư, mà còn thu hút nguồn vốn lớn từ các doanh nghiệp, tổ chức tài chính trong và ngoài nước. Luân chuyển vốn trong nền kinh tế: Thị trường sơ cấp đóng vai trò quan trọng trong việc luân chuyển nguồn tiền từ nơi nhàn rỗi sang nơi cần sử dụng, thúc đẩy các khoản tiết kiệm chuyển thành đầu tư. |
Tăng tính thanh khoản cho chứng khoán: Giúp các chứng khoán được mua bán dễ dàng, tạo sức hút cho nhà đầu tư.
Định giá chứng khoán: Cung cấp giá trị thị trường thực của chứng khoán sau khi được phát hành trên thị trường sơ cấp. Tạo điều kiện tái đầu tư: Nhà đầu tư có thể chuyển đổi tài sản đầu tư một cách linh hoạt thông qua các giao dịch trên thị trường thứ cấp. |
1.4. Nguyên tắc hoạt động
Thị trường chứng khoán vận hành dựa trên ba nguyên tắc cơ bản: nguyên tắc trung gian, nguyên tắc đấu giá và nguyên tắc công khai.
Nguyên tắc trung gian
Trên thị trường thứ cấp, mọi giao dịch chứng khoán đều phải thực hiện thông qua trung gian là tổ chức hoặc cá nhân môi giới. Nhà môi giới đóng vai trò tư vấn đầu tư, thực hiện lệnh giao dịch mua bán chứng khoán và nhận hoa hồng từ nhà đầu tư.
Nguyên tắc đấu giá
Giá chứng khoán trên thị trường thứ cấp được xác định thông qua cơ chế đấu giá giữa các lệnh mua và bán. Có hai hình thức đấu giá chính:
- Đấu giá trực tiếp: Các nhà môi giới gặp nhau trực tiếp trên sàn giao dịch để thực hiện đấu giá.
- Đấu giá tự động: Các nhà môi giới nhập lệnh vào hệ thống của Sở Giao dịch Chứng khoán, hệ thống sẽ tự động xác định mức giá thị trường có khối lượng khớp lệnh cao nhất. Đấu giá tự động thường diễn ra trong các phiên khớp lệnh định kỳ như ATO (At The Open) và ATC (At The Close).
Nguyên tắc công khai
Mọi hoạt động trên thị trường thứ cấp phải đảm bảo tính công khai và minh bạch. Sở Giao dịch Chứng khoán có trách nhiệm công bố đầy đủ thông tin về giao dịch và các tổ chức niêm yết phải thực hiện công bố thông tin theo quy định pháp luật một cách định kỳ. Điều này giúp nhà đầu tư tiếp cận thông tin chính xác để đưa ra quyết định hợp lý.
2. Mối quan hệ giữa thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp
Thị trường sơ cấp và thứ cấp có mối quan hệ chặt chẽ và tương hỗ:
Thị trường sơ cấp cung cấp chứng khoán cho thị trường thứ cấp
- Thị trường sơ cấp là nơi các công ty phát hành chứng khoán lần đầu để huy động vốn trực tiếp từ nhà đầu tư.
- Chứng khoán được mua trên thị trường sơ cấp sau đó được giao dịch lại trên thị trường thứ cấp.
Thị trường thứ cấp tạo động lực cho thị trường sơ cấp phát triển, giúp tổ chức phát hành huy động vốn hiệu quả hơn do chứng khoán có tính thanh khoản cao
- Tính thanh khoản cao trên thị trường thứ cấp làm tăng sức hấp dẫn của chứng khoán trên thị trường sơ cấp. Nhà đầu tư cảm thấy yên tâm hơn khi mua chứng khoán vì họ có thể bán lại bất cứ lúc nào trên thị trường thứ cấp.
- Sự sôi động của thị trường thứ cấp cũng ảnh hưởng đến giá chứng khoán trên thị trường sơ cấp trong các đợt phát hành thêm cổ phiếu.
Việc phân biệt hai thị trường chỉ mang tính tương đối, vì giao dịch trên cả hai thị trường thường diễn ra đồng thời trên thị trường chứng khoán
- Thị trường sơ cấp cung cấp chứng khoán để lưu thông trên thị trường thứ cấp. Ngược lại, nếu không có thị trường thứ cấp thì thị trường sơ cấp cũng khó vận hành thuận lợi.
- Nhờ thị trường thứ cấp phát triển mạnh mẽ, các doanh nghiệp có thể huy động vốn dễ dàng hơn thông qua thị trường sơ cấp, từ đó mở rộng kinh doanh và phát triển. Ngược lại, nếu thị trường thứ cấp suy yếu, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc phát hành chứng khoán mới do tâm lý nhà đầu tư e ngại về tính thanh khoản và rủi ro giảm giá.
Thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp đều đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của nền kinh tế. Nếu như thị trường sơ cấp giúp huy động nguồn vốn mới cho doanh nghiệp và chính phủ, thì thị trường thứ cấp lại tạo tính thanh khoản cho chứng khoán, thu hút nhà đầu tư và thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính. Việc hiểu rõ và phân biệt hai thị trường này giúp nhà đầu tư đưa ra chiến lược đầu tư phù hợp, tối ưu hóa lợi nhuận và quản lý rủi ro hiệu quả.
Hãy tiếp tục theo dõi các bài viết trên website Chứng khoán Nhất Việt (VFS) để cập nhật những thông tin mới nhất về thị trường. Nếu nhà đầu tư cần hỗ trợ thông tin kiến thức đầu tư hoặc đang tìm kiếm giải pháp đầu tư thông minh phù hợp với mục tiêu tài chính, hãy liên hệ với VFS qua Hotline (+84 28) 6255 6586 (Chi nhánh TP.HCM) hoặc (+84 24) 3928 8222 (Chi nhánh Hà Nội) để được tư vấn chi tiết!
|
